Qi en het hart

Onlangs kreeg ik een link toegestuurd van een YouTube filmpje. Ik bekeek het filmpje van twee mensen die met elkaar in gesprek waren. De een was energetisch therapeut en de ander acupuncturist. Zij zaten nogal ineengedoken met elkaar te praten, de vrouw iets meer dan de man. Ik zag twee pratende hoofden, twee mensen die nauwelijks voeling hadden met hun eigen lichaam en met dat van de ander. Rond diezelfde tijd had ik contact met mensen die energetisch werk deden en bij wie ik ook zo’n gesloten borst zag als bij de therapeuten van het filmpje.

Jammer. Gesprekken kunnen zoveel rijker zijn als onze borst vrij is en ons hart open is. Communicatie is dan meer dan het uitwisselen van woorden, gezichtsuitdrukkingen en gebaren, maar is dan ook een energetische uitwisseling.

In het dagelijks leven let ik op mijn lichaamshouding, zeker als ik met iemand in gesprek ben. Ik let erop dat de verschillende delen van mijn lichaam loodrecht boven elkaar zijn gestapeld en dat mijn lichaam gestrekt en ontspannen is. Mijn lichaam kan dan qi opnemen van de hemel via Baihui (Du 20) op de schedel en van de aarde via Yongquan (Nier 1) onder de voetzolen. De hemelse en aardse invloeden kunnen zo, via de Zhong Mai, het Middenvat, mijn lichaam binnendringen en in mijn hart samenkomen en expanderen.

De stijgende en expanderende qi verruimt de lichaamsstructuur, verheldert de geest en opent de zintuigen. De dalende qi condenseert, creëert samenhang, rust en zuivert het lichaam. In een ontspannen opgerichte lichaamshouding kan mijn geest alert en ontspannen zijn. Die kan dan de stijgende, expanderende en dalende bewegingen in mijn lichaam monitoren en, indien nodig, harmoniseren.

In de Traditionele Chinese Geneeskunde heeft Xin de betekenis van hart en geest. In het hart zijn we via de verbinding met de hemel verbonden met onze levensbestemming en via de aarde met de unieke bestaansvorm die wij zijn. De connectie met hemel en aarde toont ons hoe te leven, wat onze levensbestemming is en hoe wij die gestalte kunnen geven.

De in het hart samenkomende qi expandeert naar de huid en verder, in de ruimte rondom het lichaam. In een vitale conditie kan die een veld vormen van een aanzienlijke omvang. De stijgende en expanderende qi doet het lichaam stralen en de ogen glanzen. Dit is Shen ming, straling van de geest. Mensen en dieren voelen zich op hun gemak in de nabijheid van mensen met een krachtige uitstraling. Op boosaardige mensen hebben zij een kalmerende invloed. In de Chinese literatuur wordt zelfs voorgesteld dat zulke mensen bij natuurlijke catastrofes een cruciale rol spelen bij het overleven van een samenleving.

De qi breidt zich vanzelf vanuit ons hart uit naar de ander als ons hart open is. De ander bevindt zich dan in het ontstane qi-veld. Wij wisselen dan niet alleen informatie uit via woorden, gezichtsexpressies en gebaren, maar ook via het qi-veld. We ontvangen dan ‘aanvullende’ informatie die ons dieper inzicht geeft in onze eigen gevoelens en gedachten en in die van de ander.

Via de bloed- en qi-circulatie communiceert het hart met de andere zang (yin organen): longen, milt, lever en nieren. Dit uiterst verfijnde communicatiesysteem heet xin bao luo. Hiermee hebben we voeling als de geest leeg en het lichaam gestrekt en ontspannen is. We kunnen dan voelen dat de qi vanuit het hart naar de andere zang uitstraalt en dat die daarop subtiel in beweging komen en voller worden.
In een harmonische relatie tussen het hart en de overige zang voelen we ons verbonden met het grotere geheel en hebben we compassie (hart), onderscheiden we wat we vast moeten houden en wat we beter los kunnen laten (longen), beschikken we over de verbeeldingskracht om ons levensplan te visualiseren en hebben het geduld om die vorm te geven (lever), kunnen we de informatie die we ontvangen en verwerken vormen tot een stevig fundament van onze gedachten, ideeën en opinies (milt) en beschikken we over grote innerlijke zekerheid (nieren).

De borst is het lichaamsdeel dat wordt geassocieerd met de Zong qi, de voorouderlijke qi. Hier bevinden zich de longen en het hart. Die vormen een ‘Zee van qi’. In de Nei Jing, het klassieke boek van de Traditionele Chinese Geneeskunde, wordt gezegd dat de Zong qi zich in de borst verzamelt, via de keel het lichaam verlaat, verbonden is met het hart en de bloedvaten en heerst over de ademhaling. De belangrijkste functie van de Zong qi is het reguleren van de ademhaling en de hartslag.
Als de lichaamsstructuur ruim en open is en het lichaam is ontspannen, kan de ademhaling diep, stil en regelmatig zijn. We kunnen dan bij iedere ademhaling voelen dat de buik afwisselend samentrekt en ontspant. Als iemand van streek is, kunnen de harmonische ritmen van ons lichaam de ritmen in het lichaam van de ander harmoniseren. Dit is entrainment: het synchroniseren van beweging door het ritme van een ander op te pakken en daar in mee te gaan.

Opgehoopte residuen van emoties kunnen in het lichaam gemakkelijk vrij komen als de stijgende en dalende qi-stromen in balans zijn. Deze emotionele factoren hebben zich vaak opgehoopt in de hartstreek. Als de wervelkolom ter hoogte van de borst en de nek verruimd en ontspannen is, kunnen die het lichaam gemakkelijk verlaten via onder andere Tan zhong (Ren 17) in het midden van de borst en Tiantu (Ren 22) in de keel. Ik heb vaak gezien dat als emotionele factoren via deze uitgangen vrij komen, de schouders lichtjes naar achteren gedrukt worden. Dit opent Zhongfu (Long 1) en Yunmen (Long 2), punten tussen de borst en schouderkop. Emotionele factoren verlaten dan het lichaam via de Longmeridiaan. Het middenrif wordt soepeler en de onder het middenrif onderdrukte qi komt dan vrij.

Aangezien residuen van emoties brandstof voor het denken zijn – zij jagen het denken aan – verhindert hun aanwezigheid dat de geest werkelijk leeg kan zijn. Het creëren van condities die het lichaam bevrijden van residuen van emoties, verstilt de geest en harmoniseert de communicatie tussen het hart en de andere zang. Deze condities kunnen we creëren tijdens de beoefening van qigong en taiji maar ook als we bijvoorbeeld met iemand in gesprek zijn.