koning en Gouverneur

Wat maakt de geest ontvankelijk voor signalen van het lichaam en waardoor worden die voelbaar

Mijn vroegere leraar Dr. Shen Hongxun benadrukte steeds het belang van een gestrekte rug. In zijn optiek zou een dergelijke lichaamshouding in belangrijke mate bijdragen aan het behoud van een goede gezondheid. Hij legde uit dat het creëren van maximale tussenwervelruimten de bezenuwing verbetert, de informatie-uitwisseling in het lichaam. Dr. Shen Hongxun was arts, opgeleid in de Westerse- en Traditionele Chinese Geneeswijzen (TCM). Opvallend was dat hij de relatie lichaamshouding-gezondheid alleen vanuit Westers perspectief uitlegde. Hoe die vanuit TCM- perspectief kan worden begrepen, legde hij niet uit.
In Zhuang Zi; De volledige geschriften, hoofdstuk 3: ‘Richtlijnen om het leven te voeden’ pleit Zhuang Zi voor het volgen van de middenweg en het gebruiken van de regulerende meridiaan als richtsnoer.

Mijn leven heeft welzeker grenzen, terwijl mijn bewustzijn[i] daarentegen niet aan grenzen gebonden is. Met iets dat begrensd is iets onbegrensds navolgen, is zonder meer vermoeiend. Dat weten, en dan toch uit hoofde van je bewustzijn handelen, dat houdt in dat je je tot het einde van je leven gaat uitsloven. Als je maar vermijdt met het goede te doen vermaardheid te verwerven, en eveneens, met het kwade straf op te lopen, en als je maar steeds de regulerende meridiaan als richtlijn neemt, dan kun je je gezondheid beschermen, je eigen natuur intact houden, datgene wat je dierbaarst is voeden, en de jaren die je gegeven zijn ten einde leven.

In deze tekst komen twee elementen naar voren: Hart en Gouverneur, heerser en raadgever. Het Hart wordt geassocieerd met de geest, de ziel, het bewustzijn. Het is een hol orgaan; het moet leeg zijn opdat de geest (de verschillende geestaspecten) erin kan verblijven. De levenskunst, de Kunst van het Hart, bestaat erin dat het Hart de vele aansporingen van het leven kan ontvangen zonder zijn eigen natuur te verliezen. Het Hart is dan koning; een heerser die in staat is de eenheid van het individu te waarborgen. De gevoelens die het Hart tot uitdrukking brengt, zijn dan de zuivere expressies van de subtiele qi-werkingen in het lichaam. Het volgen van het Hart is dan het volgen van de middenweg; het vrij blijven van de verwikkelingen die onvermijdelijk ontstaan als roem, prestige en profijt worden nagejaagd. Het Hart dat kalm en rustig is, de leegte koestert, is ontvankelijk voor de boodschappen van de Gouverneur, de Du Mai.

De laatste zin van het citaat draait om het woord du. Het betekent ‘besturen’ maar is ook de naam van een van de belangrijkste qi-kanalen in het lichaam: de Du Mai, ‘regulerende meridiaan’ of ‘gouverneur meridiaan’. De qi van de Du Mai beweegt van de bekkenbodem door de wervelkolom over de schedel naar de bovenlip.
Al in de eerste en tweede eeuw voor Christus had du de betekenis van iets zeer krachtigs, iets zeer constants. Een van de karakters die de essentiële kwaliteit van de Du Mai tot uitdrukking brengt, is Gang. Die toont het beeld van een groot touw waaraan een net  verknoopt is. Het is het belangrijkste touw, het hoofdtouw. Het karakter geeft aan de Du Mai de betekenis van bestuurder en locatie van waaruit verschillende vormen van expressie gereguleerd kunnen worden. De Du Mai beheert de drijvende krachten achter alle biologische activiteiten in het lichaam. Van alle yang meridianen is het niet alleen de hoofdmeridiaan maar is het ook de belangrijkste meridiaan die deze drijvende krachten tot uitdrukking brengt. Een andere benaming voor de Du Mai is ‘Zee van Yang Meridianen’ en andere betekenissen zijn ‘toezichthouder’, ‘verbinder’ en ‘bestuurder’.

Alleen de middenweg volgende Koning is ontvankelijk voor raadgevingen van de Gouverneur. Echter hoe de Koning die boodschappen kan ontvangen, maakt de Zhuang Zi niet duidelijk. Hierop probeer ik een antwoord te geven.

Het verlengen van de wervelkolom is als het omhoog trekken van het hoofdtouw van een net: zoals een net zullen alle zachte delen van het bovenlichaam moeten meegeven. Het net dat omhoog wordt getrokken brengt klitten en losse draden in het net aan het licht en door het verlengen van de wervelkolom kunnen gestagneerde en verzwakte lichaamsdelen kenbaar worden. Dan kan duidelijk worden of de blaas, baarmoeder, eierstokken of prostaat, dikke- en dunne darm, lever, galblaas, pancreas, maag, milt, hart en longen al dan niet soepel meegeven.
Als het hoofdtouw niet omhoog kan worden getrokken omdat het ergens aan vast zit, vast haakt, blijven klitten en losse draden in het net aan het oog onttrokken. Zo ook blijven gestagneerde en verzwakte lichaamsdelen gemaskeerd als de qi in de wervelkolom ergens blokkeert wanneer die wordt gestrekt. De qi kan blokkeren door bijvoorbeeld werveldisposities en vernauwde tussenwervelruimten.

We kunnen ons lichaam scannen op onregelmatigheden door bijvoorbeeld de kin lichtjes in te trekken waardoor de schedelrand iets wordt opgetild. Deze kleine beweging motiveert de qi om in de wervelkolom krachtig omhoog te bewegen. Ontdekken we verstoringen in de Du Mai of elders in ons lichaam, dan kunnen we hierop anticiperen door aanpassing van onze lichaamshouding of corrigerende bewegingen te maken.

Een andere manier om onregelmatigheden in ons lichaam te ontdekken is kijken in de spiegel. Op die manier kunnen we bijvoorbeeld zien dat een schouder lager is, de schouders ten opzichte van het bekken zijn gedraaid, het hoofd iets schuin op de schouders staat, de kin die iets naar voren komt, een heupbeen lager is. Deze verschillen kunnen we effenen door de qi in het onderste dantian te mobiliseren.

Anders dan een levenloos net dat uitsluitend in beweging komt als aan het hoofdtouw wordt getrokken, is er tussen de Du Mai en de rest van het lichaam een levendige  interactie. Het intensiveren van die interactie – wat in de beoefening van qigong en taiji wordt gedaan – brengt niet alleen onregelmatigheden in de qi-circulatie aan het licht, maar toont ons ook hoe wij die kunnen corrigeren. Zijn we ontvankelijk voor die informatie, dan zijn we de Koning die de raadgevingen van de Gouverneur, de Du Mai, opvolgt.

[i] Kennis (Zhi) heeft hier de betekenis van het gelijkluidende woord voor ‘bewustzijn’ dat in het Chinees, net zoals in onze taal, een verwant begrip is.

Bronnen:
Zhuang Zi; De volledige geschriften, vert. Kristofer Schipper
Rooted In Sprit; The Heart of Chinese Medicine, Claude Larre, Elisabeth Rochat de la Valleé