De mensen volgen de wetten van de aarde, de aarde volgt de wetten van de hemel, de hemel volgt de wetten van de Dao en de Dao volgt zijn eigen natuur.

(Hoofdstuk 25 Tao Te Ching, vert. Stephen Addiss & Stanley Lombardo)

Uit dit citaat van de Tao Te Ching spreekt een zekere hiërarchie; de Dao, het onherleidbare, aan de top met daaronder de hemel, de aarde en als laatste, de mens.

Het principe van toereikendheid
Voor onze materiële behoeften zijn wij afhankelijk van de aarde. Die voorziet ons van de voor ons bestaan onontbeerlijke voeding en grondstoffen. Dat de moderne mens de wetten van de aarde niet volgt, deze niet respecteert, is met de huidige klimaat- en milieucrisis volkomen duidelijk. Anders dan sommige natuurvolkeren, volgen wij niet het ‘principe van toereikendheid’. Zij nemen van de aarde zoveel als zij nodig hebben voor hun levensonderhoud, niets meer! Zo houden zij het ecosysteem waaraan zij voedsel en grondstoffen onttrekken, in stand. Wij – de moderne mens – daarentegen, vernietigt de natuur in toenemende mate en creëert door die vernietiging omstandigheden waardoor de natuur op zo’n wijze gaat transformeren dat dit zijn voortbestaan bedreigt.
Het moderne, populaire streven naar duurzaamheid is het tegenovergestelde van het ‘principe van toereikendheid’. Bij duurzaamheid wordt aan de natuur het maximale overschot onttrokken zonder de capaciteit van de natuur om zijn hulpbronnen in stand te houden, te vernietigen.

Door afstemming het gewaarzijn ontwikkelen
Volkeren die leven volgens het ‘principe van toereikendheid’, zijn afgestemd op de natuur. De afstemming verschaft hen inzicht in de natuurlijke orde, in hoe zij het ecosysteem waarvan zij afhankelijk zijn, in stand kunnen houden. Door hierop afgestemd te zijn, ontwikkelen zij een scherp waarnemend vermogen. Natuurvolkeren herkennen patronen, tendensen en cycli in de natuur, zoals de wisseling van de seizoenen, de getijdenbewegingen, de omwentelingen van de aarde om de zon en de maan om de aarde, de levensloop van geboorte en dood. Fluctuaties en verstoringen in die patronen, tendensen en cycli – zelfs de meest subtiele – worden door hen uiterst precies waargenomen. Veranderingen in diergedrag, vegetatie en weer, zijn voor hen signalen, voorbodes van afwijkende ontwikkelingen in het ecosysteem. Zij anticiperen hierop met aanpassingen in werk en leefwijze. Dit kan betekenen dat zij vroeger of later gaan zaaien, oogsten of vissen, andere gewassen gaan telen, zich elders gaan vestigen etc.

Het Daoïstische beeld van de mens als afspiegeling van hemel en aarde
In het Daoïsme en de Traditionele Chinese Geneeswijzen wordt het lichaam voorgesteld als een microkosmos, een afspiegeling van de macrokosmos. De voorstelling laat een verwevenheid zien tussen het interne- en externe milieu, tussen het interne- en externe ecosysteem. Zo kent bijvoorbeeld ieder orgaan en de ermee corresponderende meridiaan – er zijn er twaalf – een piek van twee uur in zijn activiteit. Samen vormen die een cyclus van vierentwintig uur, een hele dag. Dit is waarom wij bijvoorbeeld tussen vijf en negen uur ‘s-ochtends, wanneer de dikke darm het meest actief is, onze darmen legen, tussen negen en elf uur ’s-ochtends, wanneer de maag het meest actief is, ons ontbijt eten en tussen elf en een uur ’s-middags, wanneer de milt het meest actief is, het eten verteren en studeren. Bij de theorie van de Vijf Elementen of Vijf Veranderingsfasen, corresponderen de vijf seizoenen – lente, zomer, nazomer, herfst en winter – met de vijf Yin organen: Lever, Hart, Milt, Longen en Nieren. In elk seizoen is een orgaan, het orgaan dat met het element/fase van het seizoen correspondeert, het meest actief. In de lente is dat de Lever, in de zomer het Hart, in de herfst de Longen, in de nazomer de Milt en in de winter zijn dit de Nieren. Als wij met deze cyclus meebewegen, dan passen wij steeds onze voeding en activiteiten hieraan aan. In de lente kiezen wij dan voor voedsel dat de lever helpt het lichaam te reinigen, zoals ui, knoflook, prei, spinazie en zoete aardappel. De zomer is het seizoen waarin de pompfunctie van het hart het meest krachtig is en daarom vraagt om tempering. Het voedsel dat dan de voorkeur geniet is licht gekruid (spicy). Watermeloen, komkommer, tomaten en aardbeien, is voedsel dat correspondeert met de zomer.
De wetten van de hemel zijn de onzichtbare bewegingen in de natuur die wij kunnen herkennen in patronen, tendensen en cycli.   
  
De toepassing van het principe van toereikendheid in qigong en taiji
Als wij meebewegen met de patronen, tendensen en cycli van hemel en aarde, dan passen wij als vanzelf het ‘principe van toereikendheid’ toe op onszelf. Wij putten dan niet ons interne ecosysteem uit. De qigong- en taijibeoefening past dit principe toe op het gebied van fysieke- en mentale inspanning. Zij leren ons lichaam, qi en geest (Shen) doelmatig te gebruiken, niet meer van ons potentieel te gebruiken dan nodig is. De bewegingen worden gemaakt met een minimum aan inspanning en met alerte en ontspannen aandacht. Precies zoals de afstemming op het externe ecosysteem het waarnemend vermogen ontwikkelt, zo ontwikkelt het zich als bij afstemming op het doelmatig gebruik van lichaam, qi en geest. Als dit vermogen in enige mate is ontwikkeld, dan nemen wij de verschillende cycli en pulsaties in ons lichaam waar. Het circuleren van de qi tussen de rug en voorzijde (de Du Mai en Ren Mai), het openen en sluiten van het onderste dantian, het stijgen en dalen van de qi tussen de voeten en de kruin, de toe- en afname van de activiteit van de interne organen (ZangFu) etc. Dan merken wij ook signalen op die duiden op verstoringen in het interne ecosysteem, zoals een oppervlakkige ademhaling, wakker worden met een zwaar hoofd, huiduitslag, jeuk, gespannen schouders, kort lontje, etc. Hierop kunnen wij dan anticiperen door bijvoorbeeld de ademhaling te volgen, dieet aan te passen, de lichaamshouding te corrigeren, specifieke oefeningen te doen, te onderzoeken wat ons frustreert, etc. De hieruit voortvloeiende aanpassingen zijn dan in lijn met de patronen, tendensen en cycli van hemel en aarde van dat moment.

Doelmatigheid als levensweg
De onzichtbare bewegingen in het interne- en externe ecosysteem – de wetten van de aarde en hemel – leren wij kennen door ons op beide systemen af te stemmen. De afstemming matigt onze verlangens en behoeften. Dan nemen wij niet meer van de aarde dan wij voor ons bestaan nodig hebben en gebruiken de krachten die wij hieruit transformeren, voor het op doelmatige wijze verwezenlijken van onze levensbestemming. Op deze manier volgen wij de wetten van de aarde, de hemel en de Dao.