Ontspannen

Van Dale definieert ‘ontspannen’ als ‘losmaken wat gespannen is’. Op de vraag wat ontspannen is, zal menigeen antwoorden met ‘loslaten’. Wat er in het algemeen mee bedoeld wordt is: loslaten van overmatige spierspanning en gefixeerde ideeën en overtuigingen. Het eerste is fysiek en het tweede mentaal en emotioneel. Beide vormen van spanning hangen nauw met elkaar samen en beïnvloeden elkaar wederzijds. Als de blik ruimer wordt, dan ontspant het lichaam en ontspant het lichaam, dan wordt de blik ruimer. Een flexibele geest huist in een flexibel lichaam.

Ontspannen heeft voor mij ook de betekenis van het opgeven van controle en aangaan van vertrouwen.
Als we onze spieren in de mate ontspannen die mogelijk is, dan geven we tot op zekere hoogte de controle op over onze spieren en vertrouwen we ons meer toe aan de regulerende activiteiten van de qi. En geven we de kaders en modellen op waarmee we onze waarnemingen interpreteren, dan vertrouwen we ons toe aan de werkelijkheid zoals die is, precies zoals die is.

Korte tijd gaf ik taijiles aan een groep waarvan de leraar plotseling was gestopt. De instelling waaraan zij les gaf, had me gevraagd de lessen tijdelijk over te nemen. Deze groep had geleerd de spieren op zeer gecontroleerde wijze te ontspannen. Het viel mij echter op dat deze leerlingen helemaal niet zo ontspannen waren als zij wellicht van zichzelf dachten.
Ooit zag ik hoe een leraar die langdurig was getraind in deze gecontroleerde wijze van ontspannen ineenkromp toen hij werd uitgenodigd de controle over zijn lichaam op te geven.
Mede door deze ervaringen werd het me steeds duidelijker dat het onderste dantian, het lichaamscentrum dat de qi door het hele lichaam pompt, zich niet goed kan ontplooien als de controle over het lichaam overheerst.

In veel culturen wordt muziek gebruikt als een middel om de controle over het lichaam op te geven. Denk aan bijvoorbeeld de extatische Soefi dansen of de oorspronkelijke Zuid Italiaanse Tarantella-dans.
Maar ook zonder muziek kan de controle over het lichaam worden opgegeven. Voorbeelden hiervan zijn de Wuxi-oefeningen in Taijiwuxigong en de Latihan bij Subud (een spirituele stroming die zijn oorsprong heeft in Indonesië).

Als we een conflict hebben met onze levenspartner en we zijn geschoold in familieopstellingen, dan ligt het voor de hand dat we dit conflict zullen zien als een afspiegeling van huidige en vroegere familieverhoudingen in de familie waarin we zijn opgegroeid. Maar om waarachtig te kunnen luisteren naar de ander, zullen we dit kader hiervoor moeten opgeven. Met dit opgeven vertrouwen we ons toe aan de werkelijkheid zoals die is.
Als we buikpijn hebben en we beschouwen lichamelijke klachten als uitingen van onze geestelijke toestand, dan kunnen we die bijvoorbeeld zien als het resultaat van het niet genoeg opkomen voor onszelf. Geven we dit kader op, dan staan we onszelf toe de buikpijn te ervaren zoals die is en  de ontspanning die dit ons geeft, draagt bij aan heling.

Het vasthouden aan controle verschaft ons schijnzekerheid en met het opgeven ervan ontvouwt zich de werkelijkheid zoals die is en nodigt die ons uit ons er helemaal aan toe te vertrouwen.